Rotterdam, 12 januari 2022
H2 of Li-ion: wat wordt 't, schipper?
Written by
Koen van Eig
Waterstof wordt vandaag onmiskenbaar gezien als een sleutel voor het energievraagstuk. Maar geldt dit ook voor de Nederlandse binnenvaartsector? Nederland heeft verreweg de grootste vloot van Europa. Binnenvaart wordt traditioneel gezien als een relatief milieuvriendelijk, omdat ze veel vracht per kilometer kunnen vervoeren. Zijn ze in staat om deze voorsprong te behouden? Gaat waterstof hierin een rol spelen? Of worden het toch batterijen, net zoals bij het elektrisch vervoer?
Vandaag
In de afgelopen 50 jaar zijn er meer momenten geweest dat waterstof echt leek door te breken, maar vandaag lijkt het echt zover. Hoewel er nog zware technologische hobbels te nemen zijn, is er minder controverse. De klimaatplannen van Europa en Nederland zetten zwaar in op waterstof. Groene waterstof uit Afrika, Midden Oosten en Australië is nu reeds goedkoper dan grijze waterstof, inclusief elektrolyse- en transportkosten. Dit was al zo voordat de gasprijs in Europa vele malen over de kop ging. Er is alleen nog geen productiecapaciteit. Tot die tijd kunnen we waterstof uitstekend gebruiken als opslagmedium voor nabijgelegen windparken. Hiermee wordt direct onze geopolitieke afhankelijkheid van Rusland minder. De geleerden lijken het er ook over eens dat waterstof met name geschikt is voor industriële toepassingen met wellicht twee uitzonderingen: zwaar transport (als drager én brandstof) en historische binnensteden (stadsverwarming biedt geen oplossing). Binnenvaart is voor Nederland zo’n belangrijke ‘zware’ transportmodaliteit.
Energietransitie
Door Nederland en de EU zijn ambitieuze doelstellingen opgesteld voor de vergroening van de binnenvaart. Nederland is de absolute marktleider in Europa. Van de totale vloot van 15.000 schepen, vaart meer dan 30% onder de Nederlandse vlag. Deze vloot bestaat uit louter MKB-bedrijven. De schepen hebben een levensduur van 30 tot 60 jaar en hun dieselmotor is gemiddeld meer dan 25 jaar oud. Investeringen in een nieuwe motor, laat staan in een nieuw schip, is letterlijk van levens- en woonbelang voor een schipper. 150 schepen moeten in 2030 ‘zero emissie’ varen. Dat is de intentie van Nederland. De Europese Green Deal wil een emissiereductie voor de transportsector van 90% in 2050 en een substantiële verhoging van het aandeel binnenvaart met 25% in 2030. Deze doelstellingen vragen om een significante doorbraak in de versnelling van de om- en nieuwbouw van de vloot. Een eerste aanname is dat 1500 schepen vanaf 2025 zullen moeten worden vervangen of omgebouwd. Om tractie te krijgen, moet vanaf nu dus al veel zero-emissie schepen worden gebouwd. De huidige conventionele scheepvaartproductie ligt op 60-90 schepen per jaar en de huidige Nederlandse scheepsbouwcapaciteit is misschien 300 schepen per jaar. Een gigantische uitdaging dus en een kans tegelijkertijd. Naast de uitstoot van CO₂, is die van stikstof ook bij binnenvaart een groot thema. Zij varen immers door gevoelige ‘Natura-2000’-gebieden. Om stikstof en fijnstof af te vangen moet hiervoor in de motor worden geïnvesteerd (‘Stage V’-dieselmotoren’). Als een schipper alleen hiervoor kiest, stoot hij nog wel CO₂ uit. Dan zullen we nog 20 jaar moeten wachten voor een nieuwe upgrade naar emissievrij. Tenzij de schipper met regelgeving en subsidie nogmaals gedwongen of verleid wordt om te investeren. Volledig emissieloos kan nu alleen nog als het schip volledig elektrisch wordt aangedreven. Deze aandrijving kan je realiseren met batterijen of door omzetting van waterstof in een brandstofcel (aangevuld met batterijen voor pieken in gebruik). Net zoals bij vrachtwagens en personenauto’s, wordt ook in deze sector levendig gedebatteerd wat beter is: batterijen of waterstof.
Bijdrage Darel
Darel bouwt namens het Havenbedrijf Rotterdam, al sinds 2019 mee aan twee consortia: één voor binnenvaart op batterijen en één op waterstof. Het grootste deel van de binnenvaart in Nederland start of eindigt namelijk in de Rotterdamse haven. Hoewel batterij-oplossingen verder ontwikkeld zijn, is deze technologie minder geschikt op langere routes en voor zware vermogens. Dan moeten er wel heel veel batterijen of heel vaak gestopt worden onderweg. Het batterijconsortium heeft geleid tot de oprichting van een bedrijf waarin de haven participeert. Dit bedrijf heeft het 1e zero-emissieschip en ‘binnenvaart-laadstation’ in Nederland geïntroduceerd in September 2021. Het bedrijf heeft ambities om in 2030 150 schepen te voorzien van batterijpakketten (https://zeroemissionservices.nl). De investerings- en operationele kosten van waterstofsystemen liggen nu nog veel hoger dan Stage V-oplossingen. Een internationaal consortium van scheepsondernemingen, waterstofproducenten en lokale overheden hebben een concreet plan ontwikkeld voor 12 schepen die vóór 2025 op de Rijn tussen Nederland, België en Duitsland moeten varen. Het consortium is nu in verregaand overleg met de Nederlandse en Europese overheid om subsidiëring (https://www.rh2ine.eu). Hiermee helpt Darel een fantastische en echt Nederlandse bedrijfstak ook in de energietransitie een voortrekkersrol te vervullen.
Utrecht, 17 Maart 2022
Versterking van de energie-infrastructuur in het Noordzeekanaalgebied is van nationaal belang
Rolph Spaas
Written by
Het Noordzeekanaalgebied wil voorloper zijn in de transitie naar een duurzame samenleving. De industrie speelt hierbij een cruciale rol bij het behalen van klimaatdoelstellingen. Dit vraagt een grote aanpassing van de energie-infrastructuur: bedrijven gaan van het gas af en elektrificeren. Welke infrastructuur is er nodig om deze transitie te faciliteren?
Het Noordzeekanaalgebied (NZKG) beslaat het gebied van IJmuiden tot en met de haven van Amsterdam. Het gebied wordt gekenmerkt door de aanwezige maakindustrie en havens. Staalproducent Tata Steel in IJmuiden is de grootste speler.
De haven van Amsterdam is een logistieke hub voor internationale en nationale handelsstromen en tegelijkertijd is ook de lokale stadsdistributie belangrijk. Het is de vierde haven van West-Europa en ontwikkelt zicht tot een toonaangevende Europese zeehaven die vooroploopt in de transitie naar een duurzame samenleving. De haven richt zich op groei van bio- en synthetische brandstoffen, waterstofactiviteiten, circulaire en maakindustrie. Het Bestuursplatform Noordzeekanaalgebied is opgericht om als industrie, overheden en netbeheerders samen de grote uitdagingen op te pakken.
Vandaag
Energietransitie
Door een verzwaring van het elektriciteitsnet, een regionaal netwerk voor waterstof en goede (rest)warmtenetwerken willen de industriële partijen in het Noordzeekanaalgebied (NZKG) ervoor zorgen dat de CO₂-uitstoot in 2030 gehalveerd is en in 2050 vrijwel verdwenen. Om dit doel te bereiken heeft het Bestuursplatform Energietransitie NZKG op 15 september 2021 de Cluster Energie Strategie (CES 1.0) aangeboden bij het ministerie van Economische Zaken. Het elektriciteitsnet, het waterstofnet en (rest)warmtenetwerken zijn door het Bestuursplatform Noordzeekanaal Energietransitie NZKG onderbouwd als projecten van nationaal belang. Projecten van nationaal belang worden met voorrang opgepakt en gefaciliteerd door het Ministerie van Economische Zaken en Klimaat. Het afvangen van CO₂ wordt ook als project van nationaal belang genoemd, maar zal door de gewijzigde koers van Tata in omvang verminderen. Het aanpakken en verduurzamen van het energiesysteem betekent ook een verbetering van de luchtkwaliteit en heeft een positief effect op gezondheid en leefbaarheid in het hele Noordzeekanaalgebied. Een laatste manier om de CO₂-uitstoot te verlagen is het uit bedrijf nemen en anders inzetten van gascentrales.
Bijdrage Darel
Darel heeft 1-op-1 gesprekken gehad met de grootste energieverbruikers en de energie-infrastructuurbedrijven in het Noordzeekanaalgebied, om in het kaart te brengen welke projecten nodig zijn om de CO₂-uitstoot in het Noordzeekanaalgebied te reduceren. Vervolgens is geanalyseerd welke knelpunten er zijn in de energie-infrastructuur en wat het nut- en de noodzaak is van aanpassing van de infrastructuur. De conclusies en aanbevelingen zijn opgesteld in nauw overleg met vertegenwoordigers van het bedrijfsleven, de energiebedrijven, de gemeenten, en de provincie in het Noordzeekanaalgebied. Momenteel werken verschillende ‘versnellingstafels’, onder meer voor elektriciteit, waterstof en warmte, aan het versnellen van de procedures voor het realiseren van de benodigde infrastructuur en het wegnemen van knelpunten. Meer informatie over de projecten en de activiteiten van de versnellingstafels is te vinden op: www.noordzeekanaalgebied.nl.
Utrecht, 17 Maart 2022
Actie ondernemen of (blijven) aarzelen?
Written by
Jelte Bosma
De sleutel ligt bij jongeren
Langzamerhand weten we het allemaal: om de snelle opwarming van de aarde een halt toe te roepen moeten we allemaal gaan meedoen. De grote vraag is echter wel: “Hoe dan?”. We weten allemaal dat de uitstoot van broeikasgassen, voornamelijk veroorzaakt door de uitstoot van fossiele brandstoffen als kolen, olie en gas (gezamenlijk goed voor zo`n 85% van ons energieverbruik) de voornaamste oorzaak zijn. Maar hoe dekken we onze energiebehoefte zonder die fossiele brandstoffen? Welke duurzame energiebronnen zijn er? Hoe kunnen we die gebruiken, en wat is er nog meer voor nodig om de “Energietransitie” te laten slagen? We zien dat veel belangrijke doelgroepen te weinig over de energietransitie te weten komen. Zelfs het belang van energie in ons leven blijft vaak onderbelicht, en de informatie die aangeboden wordt is vaak gesegmenteerd zonder geïntegreerd verhaal. Vooral op middelbare scholen komt het onderwerp weinig of zelfs helemaal niet aan bod.
Het belang van onderwijs
Wij bij DAREL Education zien onderwijs als de meest effectieve manier om begrip en consensus in de samenleving op te bouwen en gerichte, effectieve actie mogelijk te maken. In de bovenbouw van het voortgezet onderwijs kunnen wij als energieprofessionals de meeste impact maken. Deze leerlingen hebben veel vragen, kunnen ook inhoudelijk over uitdagingen en oplossingen nadenken en staan op het punt om keuzes te maken over hun vervolgopleiding of beroep. Ook spelen ze een belangrijke rol in de beïnvloeding van hun ouders en beleidsmakers zoals politici. Groepen die nu nog vaak moeite hebben gedurfde stappen te zetten om het roer om te gooien. Door meer kennis en inzicht aan jongeren aan te bieden kunnen we het draagvlak voor de energietransitie vergroten.
De bijdrage van DAREL Education
Om zoveel mogelijk leerlingen te bereiken hebben we ‘masterclasses’ ontwikkeld op het gebied van de energietransitie. Inmiddels hebben de onze docenten, samen met enthousiaste studenten, deze dagprogramma’s op meer dan 150 scholen gegeven. In de masterclasses belichten we de cruciale rol die energie in ons leven speelt. Fossiele energie heeft onze maatschappij heel veel welvaart gebracht, maar tegelijkertijd veroorzaakt het een klimaatprobleem, dat met urgentie aangepakt moet worden. Maar we kunnen niet zonder energie. Dus hoe gaat onze toekomstige energievoorziening er dan uitzien? Dat leggen we in de masterclass uit door het totaalplaatje te laten zien. Daarmee willen we leerlingen niet alleen informeren, maar ook motiveren om een actieve en mogelijk professionele rol te gaan spelen in de energietransitie.
Inmiddels hebben al meer dan 4000 leerlingen deze masterclass gevolgd en zolang de energietransitie nog geen vast onderdeel van het schoolcurriculum is gaan wij hiermee door, met als doel om uiteindelijk alle middelbare scholen in Nederland te bereiken. Velen zien de energietransitie als een donkere wolk, iets moeilijks, en raken daardoor snel ontmoedigd. Maar als je de uitdagingen begrijpelijk, praktisch en concreet maakt kan je daadwerkelijk aan de slag. Enthousiasme komt gaandeweg met succesvolle stappen. Dat werkt aanstekelijk en geeft energie voor de toekomst. We willen onze jongeren helpen met kennis en inzicht, want de sleutel van de deur naar de toekomst ligt in hun handen.
